Nükleer Santraller Nasıl Çalışır?
Bir nükleer santral kurmak için zenginleştirilmiş uranyuma muhtaçlık vardır. Bu uranyum cinsleri U-235 başta olmak üzere, U-233, U-238 ve Plütonyum; P-239 ve P-241’dir. Uranyumun fizyon yansımasına girerek bölünmesi sonucunda açığa çok yüksek ölçüde güç çıkar. Bu bölünme için, nötronlar yüksek bir süratle uranyum elementinin çekirdeğine çarpar. Bu çarpışma çekirdeğin kararsız hale geçmesine ve sonrasında büyük bir enrji açığa çıkartan fisyon yansımasına neden olur. Gerçekleşen tetikleyici birinci fisyon yansıması sonucunda ortama nötronlar yayılır. Bu nötronlar başka uranyum çekirdeklerine çarparak fisyonu elementin her atom çekirdeğinde gerçekleştirene kadar devam eder. Ortaya çıkan güç denetim edilmediği taktirde ölümcül boyutlardadır. Denetim etmek için reaktörlerde fazla nötronları tutan ve yansımaya girmesini engelleyen üniteler vardır. Bu sayede denetimli bir fisyon yansıması zinciri sağlanır.
Nükleer santralin iç yapısına baktığımızda, uranyumun fisyon yansımasına girmesiyle oluşan güç su buharının çok yüksek sıcaklıklara kadar ısıtılmasını sağlar. Yüksek sıcaklıktaki bu buhar, elektrik jeneratörüne bağlı olan türbinlere verilir. Türbin kanatçıklarına çarpan yüksek güçlü buhar, bilinen formda türbin şaftını çevirir ve jeneratörün elektrik gücü üretmesi sağlanır. Jeneratörde oluşan elektrik ise iletim sınırları denilen iletken teller ile kullanılacağı yere gönderilir. Türbinden çıkan basınç ve sıcaklığı düşmüş buhar, tekrar kullanılmak üzere yoğunlaştırıcıya sarfiyat ve su haline geldikten sonra tekrar bölünme ile açığa çıkan güç ile ısıtılıp buhar haline getirilir ve döngü devam eder.
“Tartışmalar : ( Bu kısım viki’den alıntıdır)”
Nükleer güç, günümüzün ve geleceğin en değerli güç kaynaklarından biri olarak kabul görmektedir. Petrol ve doğalgaz‘ın birtakım ülkede geniş rezervler halinde bulunması ve bu kaynakların yenilenemez oluşu birçok ülkeyi nükleer araştırmalara ve nükleer güçten faydalanmaya yönlendirmiştir. Bugün bakıldığında dünya üzerinde 400’den fazla nükleer güç santrali vardır ve bunlar dünyanın toplam elektrik muhtaçlığının %15’ini sağlayacak kapasitede çalışmaktadılar. Örneğin Fransa, elektrik gereksiniminin %77’sini nükleer reaktörlerinden sağlamaktadır.
Yetişmiş eleman, atıkların depolanması ve kâfi güvenlik çalışması nükleer santrallerin en değerli meseleleridir. Bu nedenlerle bu güne kadar etrafa ziyan verebilecek ölçüde büyük 4 tane nükleer santral kazası gerçekleştiği bilinmektedir, açıklanmayan ve gizlenen öteki facialar olabilir. Bunlardan birinci 2’si alınan tedbirlerle etraflarına rastgele bir ziyan vermediği söylenirken, 3. olarak gerçekleşen Çernobil Faciası tabiata ve insanlara çok feci ziyanlar verdiği bilinmektedir, 4. Fukuşima Faciası ise Çernobil Faciasını tehlike düzeyi olarak geçtiği belirtilmiştir.
Bu kazalar:
1) 1957 yılında İskoçya‘da meydana gelen Windscale kazası; bu kazada reaktörün civarına bir ölçü radyasyon yayılmakla bir arada mevtle yahut akut radyasyon hastalığıyla sonuçlanan bir olay meydana gelmemiştir.
2) 1979 yılında ABD‘de meydana gelen Three Mile Island kazası; olağan bir işletim arızası, ekipman kaybı ve operatör yanılgısı ile kazaya dönüşmüş, lakin kısmi reaktör kalbi ergimesi meydana gelmesine karşın reaktörü çevreleyen beton esirgeyici kabuğun sayesinde etrafa önemli bir radyasyon sızıntısı olmadığı söylenmiştir.
3) 1986 yılında Ukrayna’da meydana gelen Çernobil reaktör kazası; tek sözle bir faciadır. Kazanın nedenleri; operatörlerin güvenlik mevzuatına muhalif olarak santralde deney yapmaları sonucunda reaktördeki ani güç artışı ve santral dizaynında derinliğine güvenlik prensibine ters olarak, reaktörü çevrelemesi gereken bir beton hami kabuğun inşa edilmemiş olması olarak özetlenebilir.
4) 2011 yılında Japonya’da meydana gelen Fukuşima I Nükleer Santrali kazaları Fukuşima I Nükleer Santrali kazaları 9.0 büyüklüğündeki 11 Mart günü olan 2011 Tōhoku sarsıntısı ve tsunamisi sonrasında meydana geldi. Honşu adası açıklarında meydana gelen bu sarsıntı,[6] Japonya’da büyük bir tsunamiye yol açtı. Tsunami Japonyaya çok büyük ziyan verdi, ve nükleer güç santrallerinde arızalar meydana getirdi.
26 Nisan 1986’da Ukrayna‘daki Çernobil nükleer reaktöründe meydana gelen patlama ve sonucunda yayılan radyoaktif unsur Ukrayna, Beyaz Rusya ve Rusya‘da yaşayan 336.000 insanın tahliyesine, 56 kişinin vefatına, 4.000 direkt bağlantılı kanser olayına ve 600.000 kişinin sıhhatinin önemli formda etkilenmesine sebep olmuştur [1]. Nükleer kalıntıların ürettiği radyoaktif bulut patlamadan sonra tüm Avrupa (Türkiye’de özellike Karadeniz ve Marmara bölgesi) üzerine yayılmış ve Çernobil’den yaklaşık 1100 km uzaklıktaki İsveç Formsmark Nükleer Reaktöründe çalışan 27 kişinin elbiselerinde radyoaktif parçacıklara rastlanmış ve yapılan araştırmada radyoaktif parçacıkların İsveç’ten değil Çernobil’den gelen parçacıklar olduğu tespit edilmiştir.
Bunun üzere nedenlerle günümüzde dünyanın birçok yerinde ve Türkiye’de de nükleer zıddı kümeler oluşmuştur. Bunlardan en ünlüleri; Yeşiller Partisi, Yeşil Barış (Greenpeace), Nükleer Tersi Platfom (NKP) Anti-Nükleer Cephe ve bu mevzuda öne çıkan ferdi reaksiyonlardır. Nükleer güç santralı yapılması istenilen Sinop ve Akkuyu‘da ayrıyeten mahallî bazlı nükleer-karşıtı örgütlenmeler de mevcuttur.
